Vit i territ” është koha kur ajo për herë të fundit pa me sy ngjyrat e botës. Kështu ishin për Mimoza Zejnullahun dymbëdhjetë muajt e vitit 2012, kur humbi totalisht shikimin.

Ajo çfarë i ndodhi si pasojë e një problemi të papritur shëndetësor, nuk ia rrënoi krejtësisht shpresën. Një vit më pas u ringrit shumë më e fortë. Sot 44-vjeçarja po arrin të shohë edhe pjesën tjetër të botës, duke ndriçuar çdo mëngjes ditën e saj.
Artin, poezinë, muzikën, aktrimin… të gjitha i ndërpreu në vitin kur humbi shikimin.
Rrëfimi i Mimozës, që në atë kohë ishte 31 vjeçe, është krejt i veçantë. Ashtu si ditët që përjetoi me plot sfida dhe vështirësi.

Vitin 2012 unë e kam quajtur vit të territ për mua, sepse atëherë plotësisht kam qenë dhe praktikisht e verbër. Në vitin 2010 kanë filluar problemet me shëndetin e syve, në vitin 2011 kam vazhduar trajtimet, por nuk kam pasur shërim dhe viti 2012 më ka gjetur pothuajse 100% të verbër. Edhe kjo kohë ka qenë më e vështira në jetë që unë e kam përjetuar si person, sepse duke e pasur parasysh një vajzë që ka qenë shumë aktive, që ka bërë shumë punë në të njëjtën kohë dhe shumë ëndrra përpara, edhe me mbet totalisht në terr ka qenë jashtëzakonisht e vështirë. Edhe atëherë jam ndal dhe i kam bërë pyetje vetes ‘kah duhet të rreshtohem?’, ‘a duhet ndoshta të heq dorë apo të vazhdoj tutje?’. Ka qenë vit tepër i vështirë për mua, reflektim jashtëzakonisht i thellë dhe shumë gjëra në atë kohë i kam bërë për hatër të të tjerëve. Për hatër të familjes ndoshta kam jetuar, për hatër të njerëzve që t’ju jap model që duhet me u ngrit.”

Nga klasa e tetë ka bërë shumë punë vullnetare, vitin e kaluar u shpall edhe vullnetarja e vitit në qytetin e Vitisë.
Pasive e gati e izoluar ishte gjatë vitit që humbi shikimin, ku koha sikur ndaloi për Mimozën.

“Një kohë më është dashur që ta pranoj veten, sikur kam pauzuar dhe nuk jam marrë me aktivitete të ndryshme sepse thjesht kam qenë një person shumë aktiv. Sikur u ndala dhe nuk doja të përfshihesha, sepse nuk e ndieja veten të sigurt nëse doja të përfshihesha dhe çfarë mund të bëj unë tash në këtë gjendje që jam. Edhe kam pauzuar derisa fillova ta ndiej veten të izoluar. Filloi të më mungonte jeta aktive, sepse një person që ka pasur një jetë shumë aktive dhe pastaj kufizohet vetëm me punë dhe prej punës në shtëpi dhe prej shtëpisë në punë, kur je i verbër duhet ta kesh një shoqërues që të merr me veturë dhe të dërgon me veturë. Kjo pjesë më bëri të ndihem sikur një person i burgosur që të marrin me veturë, të dërgojnë te puna, të kthejnë dhe të marrin prapë në shtëpi. Ke më pak jetë sociale dhe kjo filloi të më bëjë të ndihem e izoluar. Edhe fillova t’i thërras mendjes dhe vetes t’i them ‘a po e vendos veten në lëvizje, a po i ndihmon vetes dhe të tjerëve apo do ta kesh punën keq?’.”

Gradualisht filloi t’iu rikthehej aktiviteteve që i kishte bërë më herët.
Pas përfundimit të luftës, Mimoza nga Vitia nuk pati mundësi të vazhdojë fakultetin për shkak të kushteve ekonomike. Kaloi një vit prej humbjes së shikimit, derisa vendosi të bëhej pjesë e organizatës së personave të verbër në Gjilan, e pastaj të fillonte edhe studimet për Psikologji të Përgjithshme në Universitetin e Prishtinës.
Para fillimit të studimeve, po punonte si infermiere në Qendrën Kryesore të Mjekësisë Familjare në Viti si infermiere. Ëndrrën për ta vazhduar fakultetin e ndoqi pikërisht pasi e humbi shikimin. E së fundmi është licencuar edhe si psikologe klinike.
Ajo udhëheq edhe organizatën “You can do”, që ka për qëllim aftësimin e të rinjve me aftësi të kufizuara.
Rikthimin e saj në jetë e ndërlidh me regjistrimin në fakultet dhe përmbushjen e një ëndrre të vjetër.

“Në vitin 2013 e regjistrova fakultetin dhe në një mënyrë ajo ka qenë rikthimi im, që përveç që më ka zgjuar prej asaj letargjie ku kisha mbetur dhe nuk dija se çfarë të bëja, më ka përmbushur një ëndërr të vjetër që unë isha duke e pritur për ta realizuar. Edhe ka qenë sikur një shtyllë jashtëzakonisht e madhe emocionale. Vendimi që unë të vazhdoj fakultetin më ka ngritur jashtëzakonisht shumë dhe më ka bërë shumë të fortë që të vazhdoj dhe të punoj me ato mundësi që unë i kam. Pastaj kam pasur rezultate të mira edhe në fakultet, dhe jam angazhuar edhe në organizata të tjera të të verbërve si aktiviste, si gjithmonë për të ndihmuar pastaj të tjerët dhe që përmes modelit tim t’ju jap një dorë ndihme atyre që nuk e shohin dritën për momentin, siç unë kisha nevojë një vit më herët.”

Vite të vështira e plot sfida për realizimin e ëndrrës për studime.
Mungesë literature, diskriminim e ankth se nuk do të ketë shoqërues për të shkuar në fakultet…

“Unë kurrë nuk jam brengosur si ta mësoj një libër shumë të trashë kur e ke marrë në dorë, por problemi kryesor ka qenë se kush do të ma lexojë librin për ta bërë të qasshëm. Sepse në atë kohë nuk e kam ditur që ka mundësi ta skanoj librin. Me kalimin e kohës, duke u njohur me shokë që kanë studiuar më herët, kur u integrova vetë e pashë që paska mundësi të bësh skanimin e librave dhe për master pastaj ka qenë shumë e lehtë të studioj, sepse i kam pasur në formë digjitale krejt librat. Por për në ‘bachelor’ e kam pasur shumë të vështirë, sepse ajo ka qenë sfida kryesore për ta gjetur një përcjellës, një shoqërues për të më shoqëruar prej konviktit deri te fakulteti, që ka qenë një sfidë më vete. Gjithmonë e kam pasur ankthin nëse më lë shoqëruesi si do të shkoj në fakultet e si do të kthehem, e sfida tjetër ka qenë e literaturës – kush do të ma lexojë librin.”

Asnjëherë nuk ka menduar të heqë dorë; Mimoza, me “vullnet të çeliktë”, arriti të përfundojë studimet madje me vulë suksesi.

“Ki vështirësi, se nëse ta ka lexuar dikush një material dy orë, duhet ta dëgjosh komplet dy orë për të arritur te fundi, ndërsa një student tjetër mund t’i shfletojë titujt dhe të gjejë një pjesë që nuk i kujtohet. Ka qenë sfidë më vete; kam lexuar me orë të tëra, kam dëgjuar materiale me orë të tëra për të arritur edhe një herë të gjej një pyetje që nuk më kujtohej, por e kam pasur vullnetin e çeliktë dhe kurrë nuk kam menduar që të heq dorë. Gjithmonë qëllimi im ka qenë që të mësoj patjetër – se si e mësoj ose sa orë rri unë zgjuar nuk ka pasur fare problem, sepse unë jam zgjuar në 3 të natës; kur më ka dalë gjumi, kam vazhduar të lexoj dhe kam mbërritur te vendi ku më ka munguar një informatë që nuk më kujtohej për momentin, në mënyrë që kur të dal para profesorit të mos turpërohem e të jap përgjigje të pasakta.”

Edhe në punë i është dashur të riaftësohet, sepse në kohën kur humbi shikimin ka qenë infermiere.

“Në punë kur unë e humba shikimin, më është dashur të riaftësohem që të arrij të gjej veten me një punë të re ose aty ku je, të japësh një kontribut më të mirë. Sepse unë kam qenë infermiere dhe kur e humb shikimin, ke prapë mundësi të bësh si infermiere diçka, por i ke mundësitë pak më të kufizuara, sepse në QKMF janë disa dhoma të këshillimit dhe aty mund të japësh kontributin.”

Përkundër arritjeve të mëdha, Mimoza përballet edhe sot me sfida. Ajo has në vështirësi të mëdha të lëvizjes, meqë shteti nuk ofron shërbime sociale për personat e verbër.

“Nëse nuk ka kush të të shoqërojë, mbetesh pasive. Por mua më ndihmon familja, prindërit, babai, vëllai, kunata, kushdo që është i lirë për mua. Shteti na ofron një mbështetje qesharake, sepse për atë mbështetje që na ka ofruar shteti deri tash unë kurrë nuk do të kisha arritur të shkollohem – jo vetëm unë, por askush tjetër. Sepse kur kam qenë studente, shteti m’i ka dhënë mua 100 euro, pastaj 125, dhe plus 125 euro një shoqëruesi. Shoqëruesi nuk të vjen me 125 euro kurrë, sepse ai e humb ditën për ty. E kjo është ndihma që shteti ta jep. Tash i marrim komplet 300 euro – 150 euro unë, 150 euro shoqëruesi – që është një shumë prapë shumë e vogël dhe qesharake, nën rrogën mesatare. Një shoqërues me ty duhet të merret gjithë ditën dhe ai nuk punon, ai nuk mund të jetojë me 150 euro. Kjo është mangësia që në Kosovë të verbrit nuk mund të pavarësohen në kuptimin që nëse ti dëshiron të punosh, duhet të paguash një përcjellës ose të paguhet një taksi.”

Shumë netë zgjuar për të arritur qëllimin e saj, por edhe sot ajo thotë se njerëzit nuk kanë pritshmëri nga personat me aftësi të kufizuara.

“E keqja e shoqërisë është që kanë pritshmëri shumë të ulëta për njerëzit me aftësi të kufizuara. Nëse ti prezantohesh diku me aftësi të kufizuara, ata apriori të shohin si një barrë e shoqërisë derisa nuk të njohin si person. Në momentin që ata të njohin si person, ndoshta ndërrojnë pritshmëritë për këtë kategori. Por fillimisht përshtypjet e tyre janë kësisoj dhe nëse ti u thua që ‘unë mund ta bëj këtë punë;, ata thonë ‘jo, ti nuk mundesh’, në vend se ata të thonë se janë aty për ty dhe për të të dhënë përkrahje. Dhe kur ti thua ‘unë nuk mundem’, ata me të thënë ‘po, ti mundesh, sepse unë jam këtu dhe të ndihmoj’. Këtu te ne ndodh e kundërta: ti lufton për të dalë në pah, ata të thonë ‘jo, por ndoshta nuk mundesh, sepse e ke këtë vështirësi’.”

Mimoza Zejnullahu nga Vitia thotë se prindërit e fëmijëve me aftësi të kufizuara po jetojnë me ankthin se kush në të ardhmen do të kujdeset për ta.

“Të besojnë më shumë te këta njerëz dhe t’ju japin mundësinë. E di se çfarë stresi dhe ankthi kanë nënat që kanë fëmijë me nevoja të veçanta – ato kurrë nuk janë të qeta. Ato do të vdesin me ankthin se ku do t’i lënë fëmijët dhe kush do të kujdeset. Këtë ankth ne duhet të mundohemi t’ua heqim këtyre nënave, t’i sigurojmë ato nëna që nëse nesër nuk je, fëmija yt do të jetë mirë. Unë do të kujdesem dhe shteti është mbrapa. Këtë punë duhet të mbërrijmë ta bëjmë si shtet dhe si institucione.”

Mimoza Zejnullahu
Korrik 2025